Prehistoria (od czasów najdawniejszych–ok. 1060 n.e.)
12 000–500 p.n.e.
| Epoka kamienia (ok. 12 000–1800 p.n.e.) i epoka brązu (1800–500 p.n.e.) |
|---|
| Epoka kamienia (ok. 12 000–1800 p.n.e.) |
| * Późny paleolit i mezolit. Czasy myśliwych (Jägerstenålder) (ok. 12 000–4000 p.n.e.) |
| * Neolit. Czasy rolników (Bondestenålder) (4000–1800 p.n.e.) |
| Epoka brązu (1800–500 p.n.e.) |
500 p.n.e.–1060 n.e.
| Epoka żelaza (500 p.n.e.–ok. 1060 n.e) |
|---|
| Przedrzymski okres epoki żelaza (500 p.n.e.–do narodzin Chrystusa) |
| Rzymski okres epoki żelaza (od narodzin Chrystusa–400 n.e.) |
| Okres wędrówek ludów (400–550) |
| Okres Vendel (550–800) |
| Czasy wikingów (800–ok. 1060) |
Średniowiecze (ok. 1060–1521)
1060–1319
| 1060–1319 Szwecja wczesnośredniowieczna |
|---|
| Epoka wczesnego średniowiecza należy do najbardziej złożonych i skomplikowanych okresów szwedzkiej historii. Jednocześnie, ze względu na swoje konsekwencję, jest najważniejsza w dziejach Szwecji. Na pozór okres ten charakteryzuje się bezwzględną walką o tron pomiędzy kolejnymi pretendentami. W 2 poł. XII i na początku XIII w. jest to walka pomiędzy rodami Swerkerydów i Erykidów. W 2 poł. XIII i na początku XIV w. trwały walki wewnętrzne najpierw pomiędzy synami jarla Birgera, a następnie pomiędzy synami Magnusa Ladulåsa. Walki te wypełnia wiele dramatycznych epizodów, których kulminacją jest „Gościna w Nyköping” (Nyköpings gästabud) w 1318 r., kiedy król Birger Magnusson pozwala na zagłodzenie na śmierć swoich obu braci na zamku w Nyköping. Walki o tron stanowią jednak jedynie zewnętrzną ramę wydarzeń. W tym czasie trwa proces przemian, prowadzących do zupełnej zmiany oblicza społeczeństwa, które w 1319 r. jest już zupełnie inaczej zorganizowane niż na początku XII w. Dochodzi do wewnętrznej konsolidacji luźno dotąd ze sobą związanych krain, z których każda posiadała własne odrębne prawa dzielnicowe. Zostały położone podwaliny pod powstanie społeczeństwa stanowego, które przetrwało do XIX w. |
| 1125–1250 Walka o koronę. Swerkerydzi i Erykidzi |
| 1250–1319 Jarl Birger. Pierwsi Folkungowie |
| Chrystianizacja Szwecji (IX–XII w.) |
1319–1520
| 1319–1520 Szwecja późnośredniowieczna |
|---|
| Rozkwit i zmierzch średniowiecza przypada w historii Szwecji na lata 1319–1520. Społeczeństwo Szwecji średniowiecznej ukształtowało się w XII i XIII w. W tym czasie nabrała ostatecznego kształtu szwedzka organizacja kościelna, zaś duchowieństwo stało się drugim obok możnowładztwa świeckiego stanem uprzywilejowanym. W tym też okresie zdecydowaną przewagę uzyskało możnowładztwo, które przeciwstawiało się dążeniom kolejnych władców do wzmocnienia władzy królewskiej. W Szwecji nie doszło do wykształcenia się typowej dla tego okresu w wielu państwach europejskich monarchii stanowej. Poważną siłę w tym kraju stanowiła warstwa wolnego chłopstwa (bönder). Mniejszą rolę niż w innych państwach odgrywało rycerstwo (szlachta), nie miało większego znaczenia bardzo nieliczne mieszczaństwo. Zawarcie unii kalmarskiej w 1397 r. jest ważną cezurą w historii politycznej państw skandynawskich. Unia, która formalnie przetrwała do początku XVI w., oznaczała przewagę Danii, przeciwko której skierowane były kolejne wystąpienia ludności szwedzkiej w XV i na początku XVI w. |
| 1319–1389 Magnus Eriksson, Albrecht Meklemburski i św. Brygida |
| * 1319–1364 Magnus Eriksson |
| * 1364–1389 Albrecht Meklemburski |
| *** 1389 Bitwa pod Åsle |
| 1389 (1397)–1521 Unia kalmarska |
| * 1389–1412 Rządy królowej Małgorzaty |
| * 1412–1434 Eryk Pomorski |
| * 1434–1441 Powstanie Engelbrekta i jego następstwa |
| * 1441–1448 Krzysztof Bawarski |
| * 1448–1470 Czasy Karola VIII Knutssona (Bonde) |
| 1470–1520 Sturowie |
| * 1470–1497 Regencja Stena Sture Starszego |
| ** 1471 Bitwa pod Brunkebergiem |
| * 1497–1512 Hans II. Regencja Stena Sture Starszego i Svante Nilssona |
| * 1512–1520 Regencja Erika Trolle (1512). Sten Sture Młodszy |
| * 1520–1521 Chrystian II. „Krwawa łaźnia sztokholmska” |
| ** 1520 Inwazja Chrystiana II na Szwecję |
| ** 1520 Koronacja Chrystiana II. „Krwawa łaźnia sztokholmska” |
Czasy nowożytne (od 1521 r.)
1521–1611
| 1521–1611 Pierwsi Wazowie na tronie Szwecji |
|---|
| W latach 1521–1611 rozpoczęły się ważne procesy. Wraz z objęciem tronu szwedzkiego przez Gustawa Wazę ostatecznie rozwiązana została unia kalmarska. Kontynuowany jest rozwój scentralizowanego szwedzkiego aparatu państwowego. Monarchię elekcyjną zastąpiono dziedziczną. Polityka Gustawa Wazy doprowadza do zwycięstwa reformacji luterańskiej. Państwo zaczyna kontrolować prawomyślność religijną poddanych. Następuje rozkwit gospodarczy. Jednocześnie rosną podatki i wydatki związane z wojskiem. W XVI w. położono podwaliny pod XVII-wieczną mocarstwowość oraz religijną ortodoksję. Rozwój wewnętrzny umożliwia stopniową ekspansję terytorialną na zewnątrz. W okresie tym Szwecja staje się regionalnym mocarstwem, aby w XVII w. wywalczyć sobie status mocarstwa europejskiego. W historiografii szwedzkiej lata 1521–1611 – okres panowania Gustawa Wazy i jego synów – tradycyjnie zwykło się określać, przyjmując cezury historii politycznej, jako den äldre Vasatiden (starszy okres epoki Wazów). Następował po nim tzw. den yngre Vasatiden – młodszy okres epoki Wazów (1611–1654). |
| 1521–1523 Wojna z Danią |
| * 1521–1523 Wojna z Danią (Befrielsekriget) |
| 1523–1560 Panowanie Gustawa Wazy |
| * 1521–1560 Gustaw Waza |
| ** 1521–1560 Armia i flota wojenna Gustawa Wazy |
| ** 1523–1527 Rozprawa z Kościołem |
| *** 1527 Riksdag w Västerås |
| ** 1523–1531 Opozycja przeciwko Gustawowi Wazie |
| *** 1524–1525 Pierwsze powstanie w Dalarna (Första dalaupproret) |
| *** 1527–1528 Powstanie Daljunkerna (Daljunkerns uppror) |
| *** 1529 Powstanie możnych w Västergötlandzie (Västgötaherrarnas uppror) |
| *** 1531–1532 Powstanie o dzwony (Klockuppropet) |
| ** 1523–1537 Polityka zagraniczna. Szwecja, Dania i Lubeka |
| ** 1534–1536 Wojna hrabska |
| ** 1542–1543 Powstanie Nilsa Dacke (Dackefejden) |
| 1560–1592 Synowie Gustawa Wazy. Eryk XIV i Jan III |
| * 1560–1568 PANOWanie Eryka XIV |
| * 1568–1592 panowanie Jana III |
| ** 1570–1595 25-letnia wojna z Rosją |
| *** 1581 Oblężenie Narwy |
| 1592–1611 Zygmunt i Karol IX |
| * 1592–1599 Walka o władzę. Zygmunt i książę Karol Sudermański |
| * 1599–1611 Karol IX |
| Gospodarka i społeczeństwo szwedzkie w XVI w. |
| Kultura szwedzka w XVI w. |
1611–1718
| 1611–1718 Szwecja mocarstwowa |
|---|
| * 1611–1632 Gustaw II Adolf |
| ** 1611–1613 Wojna kalmarska |
| * 1632–1644 Axel Oxenstierna i rządy regencji |
| * 1644–1654 Królowa Krystyna |
| * 1654–1660 Karol X Gustaw |
| * 1660–1672 Regencja |
| * 1672–1697 Karol XI |
| ** 1675–1679 Wojna skańska |
| *** 1676 Bitwa pod Lund |
| * 1697–1718 Karol XII |
1719–1772 Epoka wolności
1719–1738 Czasy Arvida Horna
1738–1772 Stronnictwa „czapek” i „kapeluszy”
1772–1809 Epoka gustawiańska
1772–1792 Gustaw III
1792–1809 Gustaw IV Adolf
XIX wiek
1809–1866 Nowa forma rządu i unia z Norwegią
1809–1840 Przemiany polityczne. Czasy Karola XIV Jana
1840–1866 Okres liberalnych reform. Początek industrializacji
1867–1905 Industrializacja
XX wiek
1905–1920
1905–1920 Okres przemian demokratycznych
1920–1945
1920–1945 Lata międzywojenne i druga wojna światowa
1945–1991
1945–1991 Okres powojenny do końca „zimnej wojny”
- 1972 Przemowa bożonarodzeniowa
- 1973 Dramat przy Norrmalmstorg (Norrmalmstorgsdramat)
- 1975 Okupacja ambasady zachodnioniemieckiej w Sztokholmie
Czasy współczesne
1991–
zbigur.org 