24 lutego 1389 r. pod Åsle[1], w okolicach Falköping (Falbygden lub Falen) w Västergötlandzie, rozegrała się jedna z najważniejszych bitew w historii Skandynawii. Wojska Małgorzaty I pokonały i wzięły do niewoli Albrechta Meklemburskiego. Władczyni Danii i Norwegii objęła realną władzę nad Szwecją, a ukoronowaniem jej zabiegów była zawarta w 1397 r. unia kalmarska, w której ramach zostały zjednoczone trzy królestwa skandynawskie.

Królowa Małgorzata, H.P. Hansen, 1884 r.
(Wikimedia Commons)

Podłoże

Śmierć drotsa Bo Jonssona (Grip) w 1386 r. i spór o spadek po nim zapoczątkowały w Szwecji okres ostrej walki wewnętrznej pomiędzy możnowładztwem i zasiadającym na tronie szwedzkim od 1364 r. królem Albrechtem Meklemburskim. Możni szwedzcy zwrócili się o pomoc władającej Danią i Norwegią królowej Małgorzaty I, którą uznali 22 marca 1388 r., zebrani w położonym na zachodnim brzegu jeziora Wener zamku Dalaborg, regentem („sin rätta fru och husbonde”) Szwecji. W zamian Małgorzata miała udzielić pomocy zbrojnej przeciwko Albrechtowi. Był to pierwszy krok na drodze do przejęcia władzy przez królową nad krajem. Pozostawała jeszcze rozprawa militarna z Meklemburczykami.

W nadchodzącym starciu król mógł liczyć przede wszystkim na wiernych sobie mieszczan sztokholmskich. Było to jednak za mało, aby liczyć na sukces w walce z możnowładztwem i wezwaną na pomoc królową Małgorzatą. Późnym latem 1388 r. Albrecht udał się do Niemiec, aby tam zebrać i zorganizować odpowiednie siły, na których cele zamierzał bronić swoich praw w Szwecji.

W tym czasie wojska Małgorzaty przystąpiły do ataku i pod koniec 1388 r. rozpoczęły oblężenie obsadzonego wierną królowi załogą zamku Axevalla w Västergötlandzie (między Skara i Skövde), jednego z najważniejszych obok Sztokholmu, Kalmaru i Örebro punktów oparcia Meklemburczyków w Szwecji.

Albrecht Meklemburski powrócił z Niemiec na przełomie 1388 i 1389 r. na czele doborowego oddziału. W jego szeregach znalazło się kilku znanych w tym czasie niemieckich rycerzy z pocztami. Rycerze Albrechta wylądowali najprawdopodobniej w Kalmarze, obsadzonym w tym czasie przez wierną królowi załogę pod dowództwem Vikke von Vitzen, zaufanego dowódcy Albrechta.

Z Kalmaru Albrecht wyruszył na początku lutego w kierunku Västergötlandu na czele około 1000 konnych. Droga prowadziła przez Jönköping i położony na wschód od miasta zamek Rumlaborg, także znajdujący się wówczas pod kontrolą wiernej Albrechtowi załogi. Stamtąd szybko wyruszono w dalszą drogę na północ na odsiecz zamkowi Axevalla.

W tym czasie z Hallandu w kierunku Jönköping, szlakiem wzdłuż rzeki Nissan (Nissastigen), posuwało się 1500 zbrojnych pod dowództwen pochodzącego z Meklemburgii Henrika Parowa, doświadczonego dowódcy służącego od kilku lat królowej Małgorzacie. Po dotarciu do Jönköping i pod zamek Rumlaborg oddział Henrika Parowa ruszył śladem wojsk Albrechta, który dopiero pod Axevalla otrzymał wiadomość o marszu wojsk Małgorzaty. Król natychmiast zawrócił na południe, aby stawić im czoła.

Źródła

Niezależne od siebie dwa przekazy w prawie współczesnych kronikach pozwalają na odtworzenie przebiegu wydarzeń. Pierwszą z nich jest kronika duńska (zob. K. Erslev, Studier til Dronning Margarethes Historie, DHT 5:3, 1881­–82, s. 336-337; 372-nn.). Drugim źródłem jest kronika lubecka spisana przez franciszkańskiego mnicha Detmara (zm. 1395 r.).

Bitwa

Do starcia doszło 24 lutego 1389 r. niedaleko kościoła parafii Åsle, około 10 km na wschód od Falköping. W bitwie wzięło udział po stronie Albrechta Meklemburskiego około 1000 konnych. Dowodzone przez Henrika Parowa wojska Małgorzaty liczyły maksymalnie 1500 ludzi, konnych i pieszych.

Obie armie ustawiły się w szyku na przeciwległych wzgórzach. Rozdzielało je zamarznięte w tym czasie trzęsawisko, Åsle mosse, dość szeroka dolina rozciągająca się od zabudowań Åsle. Tam też doszło do dramatycznego starcia, którego szczegółowy przebieg nie jest znany. Ciężkozbrojne rycerstwo Albrechta miało ruszyć do ataku jako pierwsze. Po początkowym sukcesie, uderzenie załamało się. Według tradycji konie miały utknąć w podmokłym gruncie. Doszło do zaciętej walki wręcz z dużą liczbą zabitych po obu stronach. Polegli m.in. dowódca wojsk Małgorzaty, Henrik Parow oraz Vikke von Vitzen po stronie Albrechta[2].

Z czasem wojska królowej Małgorzaty zaczęły zdobywać przewagę. Klęskę oddziałów Albrechta przypieczętowała ucieczka z pola bitwy rycerza Gerharda von Snakenborga, który pociągnął za sobą 60 ludzi. Pozostałe broniące się jeszcze wojska króla, wraz z nim samym, zostały okrążone i zmuszone do poddania się.

Wojska królowej Małgorzaty odniosły druzgoczące zwycięstwo, chociaż straciły swojego dowódcę. Do jej niewoli dostał się król Albrecht Meklemburski, a wraz z nim jego syn Eryk, biskup Skary Rudolf, około 20 znaczniejszych rycerzy i wielu przedstawicieli drobniejszego rycerstwa oraz nieznana liczba zwykłych żołnierzy.

Następstwa

Wieść o zwycięstwie królowa Małgorzata otrzymała w Varbergu, gdzie w tym czasie przebywała. Pojmanych jeńców rozkazała skierować do twierdzy Bohus, dokąd sama się też udała. Na miejscu w geście dobrej woli uwolniła biskupa Skary Rudolfa, który bez przeszkód powrócił do swojego biskupstwa. Pozostałych znaczniejszych jeńców wypuszczono po zapłaceniu okupu. Albrecht został zakuty w łańcuchy. W niewoli przebywał wraz z synem Erykiem do 1395 r., aż do zawarcia traktatu na zamku Lindholm.

…

Na pamiątkę bitwy ustawiono w Åsle w 1896 r. pomnik w formie bloku kamiennego z inskrypcją:

Till minne af

De skandinaviska folkens seger

Den 24 februari 1389

Reste

Västergötlands fornminnesförening

Och ortens befolkning

Denna sten

1896

*

Svenskar, norrmän, danskar

Minnens edra fäders gemensamma

bragd[3]

Kategorie:Artykuły, Bitwy, Historia Danii, Historia Szwecji, Średniowiecze

Tagi: Albrecht Meklemburski, Bitwy w średniowieczu, Małgorzata I, Szwecja późnośredniowieczna, Szwecja XIV wiek, Wojny w XIV wieku