W grudniu 1317 r. król Birger Magnusson zaprosił swoich braci, książąt Eryka i Waldemara, do zamku w Nyköping (Nyköpings gästabud). Po uczcie obaj książęta zostali podczas snu pojmani i uwięzieni. Według Kroniki Eryka (Erikskrönikan) król Birger miał wyrzucić klucz do wody i pozwolić na zagłodzenie na śmierć obu braci. Jednak w obronie zgładzonych książąt wystąpili ich zwolennicy. Powstanie przeciw królowi objęło większą część rycerstwa szwedzkiego. Pomocy Birgerowi udzielił jego szwagier, król duński Eryk Mendved. Mimo to już w 1318 r. król Birger musiał uciekać z kraju (zmarł w 1321 r. na wygnaniu w Danii). Jego syn Magnus został w 1320 r. wzięty do niewoli i następnie stracony w Sztokholmie. Zwycięscy możnowładcy obwołali w 1319 r. nowym królem Szwecji 3-letniego Magnusa Erikssona. Główną rolę polityczną odgrywał w tym czasie obok wdów po książętach drots Mats Kettilmundsson.

Rysunek pieczęci Magnusa Erikssona
(Wikimedia Commons)

Magnus Eriksson (1316–1374) był synem księcia Eryka Magnussona i księżniczki norweskiej Ingeborgi, córki króla Haakona V Magnussona (Haakon V Długonogi) i spadkobierczyni tronu norweskiego. Po śmierci dziadka, w maju 1319 r., Magnus Eriksson odziedziczył Norwegię (jako Magnus VII). Na tron Szwecji wybrano go w lipcu 1319 r. W dniu elekcji możni wydali w imieniu małoletniego króla dokument (frihetsbrev), w którym określono zakres władzy królewskiej, jego prawa i obowiązki. Została potwierdzona uprzywilejowana pozycja szlachty i Kościoła. Król m.in. nie mógł nakładać nowych podatków bez zgody arystokratycznej rady i społeczeństwa. W jego otoczeniu nie mogli przebywać zagraniczni doradcy. Wyraźnie został potwierdzony elekcyjny charakter tronu. Dokument ten jest jedną z pierwszych prób ustanowienia rodzaju konstytucji Szwecji, gdzie znalazło swoje odzwierciedlenie dążenie możnowładztwa do ograniczenia władzy królewskiej i trwałego zabezpieczenia własnych wpływów.

Wpływom możnowładztwa nieomal bezpośrednio po elekcji przeciwstawiła się matka małoletniego króla, księżna Ingeborga i jej zagraniczni doradcy. Po osiągnięciu pełnoletności przez Magnusa Erikssona w 1332 r. ignorował on ograniczenia zawarte w dokumencie z 1319 r., chociaż program możnowładztwa znalazł się w zredagowanym około 1350 r. Prawie Krajowym (Landslag).

Sytuacja polityczna w Skandynawii sprzyjała ekspansji szwedzkiej. Państwo duńskie znajdowało się w 1 poł. XIV w. w stanie ostrego kryzysu. Poszczególne części Danii były zastawione u władców północnoniemieckich. Magnus Eriksson wykorzystał w 1332 r. sytuację, nabywając za ogromną sumę 34 000 marek srebra Skanię i Blekinge. W 1341 r. za 8000 marek srebra dokupiono południową część Hallandu. Transakcje te nieomal zrujnowały finanse państwa, jednak prestiż Magnusa Erikssona został znacznie powiększony. Mógł on przyjąć tytuł „króla Szwecji, Norwegii i Skanii”. Magnus Eriksson podjął także ekspansję na wschód. Około 1350 r. zorganizował nad Newą wyprawę wojenną przeciw Nowogrodowi.

Niepomyślna wojna z Nowogrodem zbiegła się w czasie z „czarną śmiercią”. Jednym z następstw epidemii był ostry kryzys ekonomiczny i społeczny. Plany Magnusa Erikssona legły w gruzach. Spadły dochody możnowładztwa, finanse królewskie zostały już wcześniej bardzo poważnie nadwyrężone z chwilą zakupu Skånelandskapen. Król podjął się drastycznych środków, m.in. ustanowiono nadzwyczajne podatki, zaciągano pożyczki pod zastaw ziemi, planowano poważnie ograniczyć przywileje Kościoła. Od 1356 r. rozpoczyna się okres ciągłych powstań i wystąpień antykrólewskich. Król duński, Waldemar IV Atterdag, zajął w 1360 r. Skanię i w kolejnych latach pozostałe ziemie Skånelandskap. W 1361 r. wylądował na Gotlandii, gdzie pod murami Visby pokonał zebrane oddziały chłopskie i nałożył okup na bogate Visby.

Waldemar Atterdag ściąga kontrybucję z Visby, mal. C.G. Hellqvist, 1882 r., Nationalmuseum (Wikimedia Commons)

W 1363 r. niezadowolone możnowładztwo szwedzkie zwróciło się po pomoc do szwagra Magnusa Erikssona, księcia Meklemburgii Albrechta, dla którego była to doskonała okazja dla rozszerzenia potęgi własnego rodu. W listopadzie 1363 r. w kierunku Szwecji z północnych Niemiec wypłynęła flota. W lutym 1364 r. syn księcia Albrechta Meklemburskiego i Eufemii Eriksdotter, noszący także imię Albrecht, został obwołany królem Szwecji. Panowanie dynastii Folkungów zostało zakończone.

Kategorie:Artykuły, Historia Szwecji, Średniowiecze

Tagi: Magnus Eriksson, Szwecja późnośredniowieczna, Szwecja XIV wiek