Nässkansen jest jednym z czterech szańców, obok Hölö skans i Kasholmsskansen (położone po obu stronach cieśniny Pålsundet) oraz Furuholmsskansen (po drugiej stronie Skanssundet, naprzeciwko Nässkansen), nazywanych Hörningsholms skansar. Ich zbiorcza nazwa pochodzi od położonego w północnej części wyspy Mörkö zamku Hörningsholms slott. Fortyfikacje miały stanowić system obronny nie osłanianego dotąd przez stałe umocnienia szlaku wodnego do Södertälje, prowadzącego przez wody oblewające wyspę Mörkö od wschodu (cieśnina Pålsundet) i zachodu (Himmerfjärden i Skanssundet). Budowę szańca rozpoczęto w 1623 r., a znaczenie militarne zachował do 1927 r.

Nässkansen jest położony na Södertörnie, w gminie Botkyrka (Stockholms län), na półwyspie Näslandet (Grödinge socken, Södermanland), w jego najbardziej na południe wysuniętym punkcie (Hörningsnäs). Znajduje się nad cieśniną Skanssundet, jednej z cieśnin na szlaku wodnym prowadzącym do Södertälje, przy przeprawie promowej (Skanssundsleden, między Hörningsnäs a wyspą Mörkö; zobacz na stronie Trafikverket).

Współrzędne geograficzne: 59°03′08″N 17°41′41″Ö

Dojazd: hitta.se, sl.se

Widok z szańca na Himmerfjärden. Więcej zdjęć ZOBACZ

Opis

Wyraźnie widoczny jest narys fortyfikacyjny, a umocnienia szańca są częściowo zachowane. Wały kurtyn i bastiony obłożone są kamieniami. Całość tworzy zamknięty wielobok w kształcie gwiazdy, na którego najlepiej zachowanym południowo-wschodnim bastionie ustawione jest na betonowym cokole XVII-wieczne działo skierowane na zatokę Himmerfjärden. Teren należy do gminy Botkyrka i jest chroniony jako zabytek. Na miejscu znajduje się parking i tablica informacyjna.

Historia

Budowę fortyfikacji rozpoczęto w 1623 r. z inicjatywy Gustawa II Adolfa (1611–1632). Decyzja o podjęciu budowy miała zostać podjęta na wieść o zbieraniu przez króla polskiego Zygmunta III Wazę w okolicach Gdańska wojska przeznaczonego do inwazji na Szwecję. Plany fortyfikacji zostały sporządzone przez Jana Kazimierza (księcia Palatynatu-Zweibrücken-Kleeburga; szwagra Gustawa II Adolfa) na polecenie kanclerza Axela Oxenstierny, a do budowy zostali skierowani żołnierze z regimentu Södermanland.

Do inwazji Zygmunta III Wazy nie doszło, a z czasem o umocnienia przestano dbać. Nässkansen naprawiono w 1658 r., kiedy obawiano się kolejnej inwazji, tym razem ze strony Danii. Następnie szańce odnowiono po 1675 r. (wojna skańska), kiedy przybyły na inspekcję Erik Dahlbergh zarządził ich reparację i modernizację.

Pod koniec XVII w. fortyfikacje zaczęły niszczeć. Zostały ponownie odremontowane w czasie wielkiej wojny północnej (1700–1721), kiedy w 1710 r. do pracy przy Nässkansen skierowano blisko 200 rosyjskich i duńskich jeńców. W październiku 1710 r. w szańcach nad Skanssundet ustawiono 16 żelaznych dział. Jednak w 1719 r., kiedy rosyjskie galery zaatakowały wybrzeża Szwecji (rysshärjningarna), załoga fortyfikacji wycofała się bez walki na dzień przed przybyciem rosyjskiej floty wiosłowej, która bez przeszkód dotarła pod Södertälje, wysadziła desant i spaliła miasto. W drodze powrotnej Rosjanie zniszczyli umocnienia i spalili wiele zagród w parafii Grödinge i na Mörkö. Po zakończeniu wojny (1721) szańce zostały opuszczone.

W połowie XVIII w. planowano zbudować umocnienia bliżej Södertälje, na półwyspie Getryggen, jednak od zamiarów odstąpiono. Odnowiono i zmodernizowano natomiast szańce nad Skanssundet. Przez większą część XIX w. umocnienia pozostawały bez opieki. Po raz ostani wykorzystano je na krótko w czasie mobilizacji w sierpniu 1914 r. (wybuch I wojny światowej), kiedy szańce zostały obsadzone załogą i artylerią. Umocnienia zostały opuszczone już dwa miesiące później, po odwołaniu mobilizacji. W 1927 r. decyzją riksdagu umocnienia strzegące drogi wodnej do Södertälje miały zostać zlikwidowane.

1. Nässkansen w 1 poł. XVIII w., rys. Per Nordenskiöld (Wikimedia Commons)
2. Tablica informacyjna (oprac. Sven-Gunnar Broström)

Kategorie:Fortyfikacje, Miejsca

Tagi: Fortyfikacje XVII w.