Król Szwecji

1560–1568

---

Ur. 13 grudnia 1533 r., zamek Trzech Koron (Sztokholm)

Rodzice: Gustaw I Waza i Katarzyna saska

Zm. 26 lutego 1577 r., Örbyhus (Uppland), pochowany 1 kwietnia 1577 r. w katedrze w Västerås

Portret Eryka XIV przyp. Domenicusowi ver Wiltowi, ok. 1560 r., Nationalmuseum (Wikimedia Commons)

Eryk XIV Waza, szw. Erik XIV (1533–1577), król Szwecji (1560–1568). Był najstarszym synem Gustawa Wazy. Na mocy postanowień riksdagu w Västerås w 1544 r. o dziedziczności tronu szwedzkiego stał się jego następcą. Tron objął po śmierci ojca 29 września 1560 r., koronowany na króla Szwecji w katedrze w Uppsali 29 czerwca 1561 r. Zainspirowany dziełem historycznym Johannesa Magnusa Historia de omnibus Gothorum Sveonumque regibus, z szeregiem legendarnych władców o imieniu Eryk i Karol, przyjął wysoki XIV numer do swojego imienia jako władcy Szwecji. Brat przyrodni Jana III i Karola IX, stryj Zygmunta (III) i Gustawa II Adolfa.

Wczesne lata

Urodzony 13 grudnia 1533 r. na zamku Trzech Koron w Sztokholmie, jako najstarszy syn króla Szwecji Gustawa I Wazy (ok. 1496–1560) i jego pierwszej żony Katarzyny saskiej (1513–1535).

W czasie pobytu Gustawa Wazy w Finlandii (wojna szwedzko-rosyjska 1554–1557), od sierpnia 1555 do lipca 1556 r., pełnił funkcję regenta. W 1557 r. jako jeden z synów Gustawa Wazy otrzymał Kalmar i Kronobergs län oraz Olandię. W maju 1558 r. założył swoją rezydencję na zamku w Kalmarze.

Panowanie

(osobny wpis: 1560–1568 Panowanie Eryka XIV)

…

Chorobliwa podejrzliwość Eryka XIV doprowadziła do zamordowania w maju 1567 r. na zamku w Uppsali kilku skazanych przez Höga nämnden za zdradę przedstawicieli najwyższej arystokracji, w tym trzech z rodu Sture (tzw. Sturemorden). W zbrodni uczestniczył osobiście król, u którego ujawniła się jego choroba psychiczna. Bezpośrednio po morderstwie nie był on w stanie sprawować władzy. Kierowanie sprawami państwa do czasu odzyskania równowagi psychicznej Eryka XIV przejęłą Rada, której członkowie podjęli próbę doprowadzenia do zgody pomiędzy królem a arystokracją.

W październiku 1567 r. został uwolniony książę Jan. Nieufność i nienawiść arystokracji do króla spotęgowała się jeszcze bardziej w lipcu 1568 r., kiedy Eryk XIV oficjalnie poślubił Karin Månsdotter, córkę prostego żołnierza. Późnym latem wybuchło powstanie przeciwko królowi pod przywództwem jego przyrodnich braci, książąt Jana i Karola Sudermańskiego. Celem powstańców była detronizacja Eryka XIV i osadzenie na tronie księcia Jana. 29 września 1568 r. Eryk XIV skapitulował w Sztokholmie i został uwięziony.

Detronizacja i ostatnie lata

W następstwie powstania, 26 stycznia 1569 r. został zdetronizowany. Początkowo był przetrzymywany na zamku w Sztokholmie. W lipcu 1570 r. został przewieziony do zamku w Åbo, następnie w sierpniu 1571 r. do zamku Kastellholm na Wyspach Alandzkich i w listopadzie tego roku do zamku Gripsholm. W czerwcu 1573 r. przewieziono go do zamku w Västerås. W tym czasie rozdzielono go z żoną, Karin Månsdotter. W październiku 1574 r. Eryka XIV przeniesiono do zamku Örbyhus w północnym Upplandzie.

Zmarł 26 lutego 1577 r. na zamku Örbyhus, prawdopodobnie otruty z polecenia Jana III. Pochowany 1 kwietnia 1577 r. w katedrze w Västerås.

Portrety

1. Eryk XIV, mal Steven van der Meulen, 1561 r., Nationalmuseum (Wikimedia Commons)
2. Eryk XIV, mal. prawdop. Domenicus ver Vilt, 1560 r. (Wikimedia Commons)

Malarstwo historyczne

1. Eryk XIV i Karin Månsdotter (po prawej sekretarz Jöran Persson), mal. Georg von Rosen, 1871 r., Nationalmuseum (Wikimedia Commons)
2. Mord na Sturach, mal. Gustaf Cederström, 1880 r., Uniwersytet w Uppsali

Kategorie:Biogramy, Historia Szwecji, Nowożytność

Tagi: Eryk XIV Waza, Władcy Szwecji