| Król Szwecji | 1654–1660 |
| Ur. 8 listopada 1622 r., Nyköping (Nyköpingshus) |
| Rodzice: Jan Kazimierz Wittelsbach i Katarzyna Wazówna |
| Zm. 13 lutego 1660 r., Göteborg, pochowany 4 listopada 1660 r. w kościele na Riddarholmen |
Karol X Gustaw, mal. S. Bourdon, 1652 lub 1653 r. (Wikimedia Commons)
Karol X Gustaw Wittelsbach, szw. Karl X Gustav (1622–1660), król Szwecji (1654–1660). Pierwszy przedstawiciel dynastii palatyńskiej (Pfalz-Zweibrücken), gałęzi rodu Wittelsbachów, panującej w Szwecji w latach 1654–1720. Ojciec Karola XI (1655–1697).
Urodził się 8 listopada 1622 r. na zamku Nyköpingshus jako syn hrabiego palatyna Pfalz-Zweibrücken-Kleeburg Jana Kazimierza Wittelsbacha (1589–1652) i Katarzyny Wazówny (1584–1638), córki Karola IX Wazy.
…
Zmarł na zapalenie płuc 13 lutego 1660 r. w Göteborgu. Uroczyście pochowany 4 listopada 1660 r. w kościele na Riddarholmen w Sztokholmie.
Kalendarium[1]
| 1622 | 8 listopada urodził się na zamku w Nyköping |
| 1634 | styczeń przenosi się ze zamku w Stegeborg na dwór królewski |
| 1638 | luty rozpoczyna studia w Uppsali maj 1638–wrzesień 1640 odbywa podróż (grand tour) po Europie Zachodniej; najdłużej przebywa w Paryżu na dworze Ludwika XIII; podróżuje po Francji, Szwajcarii i Niemczech, odwiedza Londyn |
| 1642 | 4 października przybywa do Niemiec jako ochotnik do armii Lennarta Torstensona (wojna trzydziestoletnia) 23 października uczestniczy w bitwie pod Lipskiem |
| 1643 | czerwiec mianowany rotmistrzem w regimencie przybocznym Torstensona październik pułkownik w kurlandzkim regimecie kawalerii |
| 1644 | 8 grudnia królowa Krystyna obejmuje rządy w Szwecji |
| 1645 | 24 luty uczestniczy w bitwie pod Jankowem 19 grudnia powrót do Sztokholmu |
| 1647 | 10 marca na swoje utrzymanie otrzymuje nadania w Södermanlandzie |
| 1648 | 23 maja otrzymuje nominację na generalisimussa armii szwedzkiej w Niemczech 24 września przejmuje naczelne dowództwo armii szwedzkiej pod Pragą październik zawarcie pokoju westfalskiego; koniec wojny trzydziestoletniej |
| 1649 | 10 marca wybrany przez riksdag następcą tronu szwedzkiego kwiecień 1649–wrzesień 1650 jako naczelny wódz armii szwedzkiej przebywa w Niemczech |
| 1650 | 9 października wybrany przez riksdag dziedzicznym księcięm Szwecji |
| 1651 | 7 lutego otrzymuje jako nadanie Olandię sierpień przeprowadza się do zamku Borgholm na Olandii 7 sierpnia królowa Krystyna informuje po raz pierwszy Radę Królestwa o swoim zamiarze abdykacji |
| 1652 | 2 czerwiec otrzymuje w nadanie Gotlandię |
| 1654 | 13 lutego królowa Krystyna informuje po raz drugi Radę Królestwa o zamiarze abdykcji 6 czerwca abdykacja królowej Krystyny; koronacja Karola X Gustawa w katedrze w Uppsali na króla Szwecji 24 października poślubił w Sztokholmie Jadwigę Eleonorę z Holstein-Gottorp 12 grudnia otrzymuje zgodę Rady Królestwa na wojnę z Rzecząpospolitą |
| 1655 | marzec–czerwiec obrady riksdagu w Sztokholmie 9 lipca wypływa z Dalarö do Wołogoszczy 11 lipca armia szwedzka pod dowództwem feldmarszałka Arvida Wittenberga wkracza z Pomorza w granice Rzeczypospolitej. Rozpoczyna się potop szwedzki 29 sierpnia wojska szwedzkie zajmują Warszawę 9 października zajęcie Krakowa 24 listopada narodziny następcy tronu Karola (XI) |
| 1656 | 7 stycznia traktat szwedzko-brandenburski w Królewcu 7 maja Rosja wypowiada wojnę Szwecji 18–20 lipca bitwa pod Warszawą 21 listopada traktat w Radnot |
| 1657 | 5 czerwca Dania wypowiada wojnę Szwecji 25 czerwca wymarsz wojsk Karola X Gustawa z Polski w kierunku Danii |
| 1658 | 30 stycznia przeprawa przez zamarznięty Mały Bełt 6–11 luty przeprawa po lodzie z Fionii na Zelandię 18 luty podpisanie preliminarii pokojowych między Szwecją i Danią w Tåstrup 27 luty pokój w Roskilde. Szwecja osiąga największy zasięg terytorialny w swojej historii kwiecień–maj uczestniczy w zjeździe stanów w Göteborgu 8 sierpnia rozpoczyna drugą wojnę z Danią lądując w Korsør 29 października bitwa morska na wodach Sundu między flotą szwedzką i holenderską |
| 1659 | 11 luty nieudana próba zdobycia szturmem Kopenhagi 14 listopada bitwa pod Nyborgiem |
| 1660 | 4 stycznia otwiera riksdag w Göteborgu 13 lutego Karol X Gustaw umiera po krótkiej chorobie pozostawiając testament. |
Rodzina i potomstwo
24 października 1654 r. poślubił w Sztokholmie Jadwigę Eleonorę z Holstein-Gottorp (szw. Hedvig Eleonora av Holstein-Gottorp; 1636–1715), córkę księcia holsztyńskiego na Gottorpie Fryderyka III (Holstein-Gottorp; 1597–1659) i Marii Elżbiety saskiej (1610–1684). Z tego małżeństwa pochodził ich jedyny syn:
- Karol XI (1655–1697), król Szwecji (1660–1697).
Ze związków pozamałżeńskich Karola X Gustawa pochodzili:
- Carolus Wenzeslaus Jankoffsky (ur. ok. 1643)
- Gustaf Carlson (1647–1708), hrabia i wojskowy, jego matką była Märta Allertz
- Nils Carlsson (ur. 1648)
- Samuel Carlsson (zm. 1691 r.)
- Anna Carlsdotter.
Wybrana literatura
- Asker Björn, Karl X Gustav: En biografi (Lund: Historiska Media 2009).
- Dahlgren Stellan: Karl X Gustav [w:] Svenskt biografiskt lexikon, Bd 20 (1973–75).
- Nordisk familjebok (1910) Karl X Gustav.
Przypisy
[1] Daty dzienne według używanego w Szwecji do 1753 r. kalendarza juliańskiego.
Kategorie:Biogramy, Historia Szwecji, Nowożytność
zbigur.org 
Skomentuj